T.C.
TİCARET BAKANLIĞI
Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü
Sayı : E-95330207-251.04
Konu : Denetleme Organı Üyeliği
TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI
(Tarım Reformu Genel Müdürlüğü)
İlgi : 21.03.2022 tarihli ve ….. sayılı yazınız.
İlgide kayıtlı yazıda; 1.02.2022 tarih ve 31737 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik"in Denetleme organı üyelerinin nitelikleri başlıklı 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, "En az lise düzeyinde diploma sahibi olmak" hükmünün yer aldığı, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında Bakanlığınıza bağlı olarak faaliyet gösteren tarımsal amaçlı kooperatiflerin köy bazlı olarak kurulduğu her ne kadar anılan Yönetmelik kapsamında denetim kurulu üyelerinde ortak olma şartı aranmasa da, kooperatiflerin genel kurullarında, denetim kuruluna üye seçiminde en az lise mezunu şartı aranması nedeniyle, bu özelliklere sahip aday bulmakta zorlanıldığı, il müdürlükleriniz tarafından bu hususun yoğun olarak bildirildiği ve bu şartın kaldırılması talep edildiğine değinilerek anılan yönetmeliğin ilgili bendinde değişiklik talep edilmektedir.
1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre denetleme organı üyeleri genel kurul namına, kooperatifin bütün işlem ve hesaplarını tetkik etmek ve incelemekle yükümlüdür. Bunun sonucunda denetleme organı üyeleri, yaptıkları incelemelerde buldukları noksan ve hataların giderilmesi için gerekli tedbirleri almak üzere ilgili makam ve organlara haber vermek zorunda olup bu organın ortakların hak ve menfaatlerinin korunmasında kooperatifin varlığının gerektiği gibi sürdürebilmesinde çok önemli bir fonksiyonu bulunmaktadır. Ancak uygulamada ise denetçiler tarafından düzenlenen raporların genelde amaca dahi hizmet etmekten uzak olduğu, bazı kooperatiflerde ise hiç inceleme ve denetim yapılmadığı gözlenmektedir. Bu doğrultuda kooperatifçilik sektöründe öteden beri yaşanan sorunların en önemlilerinden biri olan işlevsiz denetim sisteminin revize edilmesi ve etkin bir denetim modelinin kurulması gerekmiş, bu amaçla 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun, ticari hayatın değişen kuralları çerçevesinde yeniden ele alınması ve kooperatiflerin ekonomik hayatta daha profesyonel bir şekilde faaliyetlerini sürdürebilmesi için denetim kurulu üyelerinin de niteliklerinde gerekli değişikliklerin yapılması ihtiyacı bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır.
Bu kapsamda ilk olarak 7339 sayılı Kanunla, 1163 sayılı Kanunun 65 inci ve 69 uncu maddelerinde değişikliğe gidilmiş, ortakların haklarının korunması yönünden denetleme organı üyelerinin yerine getirmekle yükümlü oldukları görevler büyük önem taşıdığından kooperatifi denetlemek üzere seçilecek denetleme organı üyeleri için de Kanunla yeni düzenlemelere gidilmiştir.
Bu kapsamda kooperatiflerde yönetim kurulu üyeleri ile bunların yedekleri için kooperatif ortağı olmaları şartı getirilirken, denetleme organı üyeleri ve yedekleri için böyle bir şart getirilmemiştir. Dolayısıyla kooperatif ortaklarının yanı sıra, ortak olmayan kimselerin de denetleme organı üyesi olarak seçilebilecekleri kabul edilmiştir. Buradaki amaç, kooperatif ortakları arasında gerektiği düzeyde denetim formasyonuna sahip kimselerin bulunmaması halinde dışarıdan da bu özellikte kimselerin seçilebilmelerine imkân tanımaktır. Yine Kanun değişikliği ile çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatiflerin denetleme organı üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şartı getirilmiştir. Yapılan düzenlemeyle birlikte, belli büyüklüğe ulaşmış kooperatiflerin, yönetim ve denetim kurulu üyelerinin göreve seçildikten sonra daha nitelikli bilgiye sahip olmaları ve daha profesyonel bir şekilde görevlerini yerine getirebilmeleri amacıyla, seçildikten sonra genel olarak kooperatifçilik, kooperatif organlarının görev, yetki ve sorumlulukları, ortakların hak ve yükümlülükleri, muhasebe, kooperatif hesapları, denetim uygulamaları, denetim esnasındaki görevleri, denetim raporlarının içeriği gibi birçok konuda eğitim almaları sağlanacaktır.
Tüm bu getirilen değişiklikler sonrasında, gerek eğitimlerle gerekse denetimin içeriğine ilişkin yeniliklerle denetleme organı üyelerinin ortaklar adına daha etkili bir denetim yapması, ortakların menfaatinin korunması ve sonuçta kooperatif faaliyetlerinin mevzuata uygun olması ve sonuç olarak kooperatif denetiminde etkinliğin artırılmasının sağlanması amaçlanmaktadır.
Bu nedenle, ilk kez Kooperatifler Kanununda 7339 sayılı Kanunla yapılan değişiklik gereği hazırlanarak, 01/02/2022 tarihli ve 31737 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik" ile denetim organı üyelerinin niteliklerinde bazı ilave şartlar getirilmiştir. Kooperatifi denetlemek üzere seçilecek denetleme organı üyelerine en az lise düzeyinde diploma sahibi olma şartı getirilerek denetleme organı üyelerinin görevlerinin ve sorumluluklarının yapılan düzenlemelerle artırılması ve daha etkin olmasının bir gerekliliği olarak sahip olmaları gereken niteliklerde de bir değişikliğe gidilmiştir.
Bu bağlamda, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunda 21.10.2021 tarih ve 7339 sayılı Kanunla yapılan değişiklikler sonrasında yayımlanan, "Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetimine Dair Yönetmelik" ile kooperatiflerin denetiminde farklı bir döneme girilmiş olup bu yeni dönemde gerek denetim organı üyelerinin kooperatifçilik eğitimiyle yükümlü kılınması, gerekse denetimin içeriğine ilişkin getirilen yeniliklerle, denetleme organı üyelerinin ortaklar adına daha etkili bir denetim yapabilmesi ve sonuçta kooperatifin faaliyetlerinin mevzuata daha uygun olarak sürdürülmesi amaçlanarak etkin ve profesyonel bir denetim anlayışı geliştirilmiştir. Bu sebeple yapması gereken görevlerin denetleme organı tarafından layıkıyla yerine getirilebilmesi için denetleme organı üyelerinin gerekli ve yeterli bir donanıma sahip olmaları gerekmektedir. Tüm bunların gereği olarak da kooperatif denetim organı üyelerinin görevlerinin gerektirdiği özellik ve sorumluluklarına uygun olacak niteliklere de sahip olması amaçlanarak denetleme organı üyelerinde gereken özelliklerinden biri olarak en az lise düzeyinde mezun olma şartı düzenlenmiş olup, konunun bu kapsamda değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Bilgilerini ve gereğini arz ederim.
………………..
Bakan a.
Genel Müdür
